Η ανατροπή

Λίγο πριν το ξεκίνημα του 20ου αιώνα, η αστική τάξη διευρύνει την ακτινοβολία της και την ισχύ της, και οι αυτοκρατορίες που απλώνονται από τη χερσονήσου του Αίμου μέχρι ψηλά στη Νότιο Ρωσία, αμφισβητούνται από κάθε λογής κινήματα για ελευθερία και δικαιοσύνη. Στον κόσμο αυτό, μια γυναίκα αποφασίζει να πάρει τη ζωή της στα χέρια της. Θα είναι μια ζωή που η μία ανατροπή διαδέχεται την άλλη, μαζί με τις ανατροπές που παρασέρνουν έθνη και κοινωνίες. Μια ζωή που υφαίνεται μέσα από τις σχέσεις της με πέντε άνδρες – είδωλα μιας άλλης εποχής.

Η ζωή του κυρίου ήρωα βγαίνει από τις διηγήσεις έξι ατόμων που είχαν σχέσεις μαζί του. Μέσα από την Ελλάδα του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού, άλλοι άνθρωποι θέλουν να ξεφύγουν ανοίγοντας νέους δρόμους και άλλοι προτιμούν τα στεγανά τους. Ο πρώτος δρόμος περιέχει κινδύνους, συγκρούσεις, πάθη. Είναι μια αναζήτηση. Η αναζήτηση φέρνει ανατροπές και ειδικά αν είσαι γυναίκα. Μια γυναίκα που σε μια περιοχή όπου έσφυζε το ελληνικό εμπορικό και ανδροκρατούμενο στοιχείο (Μαύρη Θάλασσα, Οδησσό),αποφασίζει να χαράξει το δρόμο της στη ζωή όπως θέλει, ζώντας τις ανατροπές όπως έρχονται. Με το πέρασμα των χρόνων και των πολιτικοκοινωνικών αλλαγών που έχουν συμβεί, η ιστορία της οικογένειας που έχει χτιστεί στα δύο προηγούμενα βιβλία, με τα λάθη της, τα πάθη της, τα μυστικά της δείχνει ότι όλα είναι μια αναλαμπή για ένα καλύτερο αύριο. Ο συγγραφέας κατορθώνει με αυτά τα 3 βιβλία να φτιάξει ένα πίνακα που δεν απεικονίζει απλά μία ιστορία κάποιων ατόμων. Περιγράφει ένα κόσμο που πατά σε δύο αιώνες και κουβαλάει σημαντικότατες πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές.

Ο Ν. Θέμελης αφηγείται την πορεία της ελληνικής αστικής τάξης στα Βαλκάνια και στη Ν. Ρωσία στο γύρισμα του 20ου αιώνα, που είναι μια εποχή μεγάλων ανατροπών για τον ευρωπαϊκό χώρο, οι οποίες επηρεάζουν και τη ζωή των Ελλήνων που ζουν εκεί. Η υπάρχουσα καθεστηκυία τάξη (πολιτική, οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική) αλλάζει ριζικά και διαμορφώνεται μια νέα πραγματικότητα, η οποία αποτυπώνεται στον καινούργιο πολιτικό χάρτη της Ευρώπης με τη δημιουργία πολλών εθνικών κρατών που συγχρόνως επιδιώκουν και τον αστικό εκσυγχρονισμό τους. Ουσιαστικά πρόκειται για την εποχή που αρχίζει με τη Β! Βιομηχανική επανάσταση και τελειώνει με το τέλος του Α! Παγκοσμίου πολέμου και της Ρωσικής Επανάστασης (1875-1918). Το βασικό γνώρισμα της εποχής αυτής συμπυκνώνεται στη λέξη Ανατροπή, η οποία τίθεται κι ως τίτλος του μυθιστορήματος. Ανατροπές λοιπόν πολλές, άλλες μικρότερες, άλλες μεγαλύτερες, οι οποίες ξεκίνησαν απ’ τις ανακαλύψεις της τεχνολογίας και τις νεωτερικές ιδέες του Διαφωτισμού κι αργότερα του σοσιαλισμού και της μοντέρνας τέχνης. Οι νέες αξίες της ελευθερίας και της ισότητας οδηγούν σε απελευθερωτικά κινήματα εθνικά και ταξικά με αποτέλεσμα την ανατροπή τριών αυτοκρατόρων, του Τσάρου και της Ρωσικής αυτοκρατορίας, του Κάιζερ της Γερμανικής αυτοκρατορίας, των Αψβούργων και της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας και λίγο αργότερα του Σουλτάνου και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας! Ο άνεμος της ελευθερίας και τα ανθρώπινα δικαιώματα σαρώνουν τα πάντα σχεδόν στο διάβα τους. Ανατρέπουν αναχρονιστικές αντιλήψεις π.χ. για τη θέση της γυναίκας και τις παραδοσιακές σχέσεις του ανδρόγυνου εισάγοντας νέες σχέσεις ισότητας. Ανατρέπουν παραδοσιακά καλλιτεχνικά ρεύματα, όπως του ρομαντισμού και κλασικισμού που δίνουν τώρα τη θέση τους στις μοντέρνες τεχνοτροπίες. Ο σιδηρόδρομος, τα ατμόπλοια, ο τηλέγραφος, ανατρέπουν τον παλιό τρόπο ζωής στις μεταφορές, στην επικοινωνία και στο εμπόριο! Η ανακάλυψη του ηλεκτρισμού παρέχει νέα πηγή ενέργειας για τα εργοστάσια και τα μέσα μεταφοράς και κατασκευάζονται τα πρώτα ηλεκτροκίνητα τραμ και το μετρό στο Λονδίνο(1870) και σε μερικές άλλες πόλεις.