Ο τέταρτος καβαλάρης

Ο «Τέταρτος καβαλάρης – Η επώαση» είναι το πρώτο μέρος της διλογίας του συγγραφέα Μανώλη Παλαβούζη. Η ιστορία ξεκινά πίσω στο 1346 μ.Χ., στις στέπες της μακρινής Κιργισίας. Εκεί γεννιέται ένας θανάσιμος εχθρός, με τη μορφή ενός θανατηφόρου ιού. Κανείς δεν ξέρει πώς ακριβώς ξεκίνησε, όμως τα επίπονα συμπτώματά του οδηγούν γρήγορα σε έναν επώδυνο θάνατο. Ένας από τους ανθρώπους που θα έρθουν αντιμέτωποι με αυτόν τον καταστροφικό ιό θα είναι και ο νεαρός Πάμφιλος, ένας ικανός πολεμιστής. Μετά από την επιδημία που έπληξε την πόλη της Κάφφα, επιβιβάζεται, μαζί με τους επιζώντες, σε ένα πλοίο με προορισμό την Κωνσταντινούπολη. Αυτό που κανείς τους δεν φαντάζεται είναι πως μαζί τους θα μεταφέρουν τον ιό αρχικά στη Βασιλεύουσα κι αργότερα και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στη σύγχρονη Θεσσαλονίκη, ένας εργάτης του μετρό θα έρθει αντιμέτωπος, εντελώς τυχαία, με μια σπουδαία αρχαιολογική ανακάλυψη: μία υπόγεια κρύπτη, που χρονολογείται μερικούς αιώνες πίσω. Η περιέργειά του θα τον οδηγήσει στο να ανοίξει τη μολύβδινη σαρκοφάγο που βρίσκεται στην αίθουσα, φέρνοντας έτσι στο φως όχι μονάχα τον σκελετό του ατόμου που θάφτηκε εκεί, αλλά και σωματίδια του θανατηφόρου ιού, που «κοιμόταν» για εκατοντάδες χρόνια. Σύντομα, μια επιδημία ξεσπά στην πόλη. Κι ακόμα πιο σύντομα απ’ όσο θα φανταζόταν κανείς μετατρέπεται σε πανδημία, παρουσιάζοντας συνεχώς κρούσματα ανά τον πλανήτη. Ο Άλεξ Κομνηνός, επιδημιολόγος του ΚΕΕΛΠΝΟ, μεταβαίνει αμέσως στη Θεσσαλονίκη, ώστε να ενημερωθεί για την κατάσταση. Τα κρούσματα ολοένα πληθαίνουν και η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με έναν θανάσιμο εχθρό από το παρελθόν: τον Μαύρο Θάνατο, την πανώλη. Το μέλλον όλων είναι αβέβαιο και κανείς δεν ξέρει αν και το δικό του όνομα θα προστεθεί στη μακάβρια λίστα θανάτου, που ολοένα μεγαλώνει… Ο συγγραφέας έχει επιλέξει να καταπιαστεί με ένα θέμα που η σκέψη του και μόνο προκαλεί τρόμο. Ο εφιάλτης ενός ιού που μεταδίδεται ανεξέλεγκτα είναι ένα σενάριο που μοιάζει με επιστημονική φαντασία, όμως είναι ένα ζήτημα που φαίνεται πως προβληματίζει συχνά πυκνά την ανθρωπότητα. Δεν είναι τυχαίο που έχει επιλεγεί πολλές φορές ως θέμα μιας ταινίας ή ενός βιβλίου. Η πλοκή του βιβλίου καταφέρνει να συνδυάσει με έναν τρόπο αρμονικό και ισορροπημένο το παρελθόν με το παρόν, ξετυλίγοντας το ιστορικό κουβάρι του ιού και το ταξίδι του στον χρόνο. Με έναν τρόπο που επίσης ακούγεται απόλυτα φυσικός, τον «επαναφέρει» στην εποχή μας. Καθένας από εμάς θα μπορούσε δυνητικά να είναι στη θέση του εργάτη στο εργοτάξιο του μετρό, οπότε το συγκεκριμένο σενάριο δεν φαντάζει καθόλου τραβηγμένο στον αναγνώστη. Δεκάδες ιστορίες ανθρώπων παρελαύνουν στις σελίδες του εν λόγω βιβλίου. Άνθρωποι που έζησαν στο χθες και το σήμερα, που είχαν οικογένειες και αγαπημένα πρόσωπα που έχασαν, που άφησαν ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο χνάρι στον κόσμο. Άνθρωποι που βίωναν την κάθε μέρα τους ανυποψίαστοι για το επερχόμενο κακό, που ονειρεύονταν, γελούσαν, έκαναν σχέδια για το μέλλον… Και ξαφνικά χάθηκαν, ξεχάστηκαν, έγιναν ένα ακόμη νούμερο στις στατιστικές, ένα νέο θύμα της πανώλης. Σκληρό σαν σκέψη, σκληρό και να το διαβάζει κανείς. Η γραφή είναι προσεγμένη, ζωηρή, ενώ εξίσου φανερή είναι και η έρευνα που έκανε ο συγγραφέας ώστε να μείνει πιστός στα ιστορικά, επιστημονικά και άλλα γεγονότα που παραθέτει. Αξιοπρόσεκτος ο τρόπος με τον οποίο κατορθώνει να δένει την πλοκή, η οποία όσο προχωρά η υπόθεση γίνεται ολοένα και πιο εθιστική. Κι ενώ πολλά γεγονότα μοιάζουν προδιαγεγραμμένα, κάθε τόσο μια νέα ανατροπή έρχεται να σε κλονίσει και ένας καινούριος θάνατος να σε ταράξει – και αποτελεί ένα μεγάλο επίτευγμα του συγγραφέα το ότι το κατόρθωσε (και) αυτό. Να προσδώσει δηλαδή μια ξεχωριστή ταυτότητα σε όλους ανεξαιρέτως τους ήρωες, κεντρικούς ή δευτερεύοντες, έτσι ώστε το προσωπικό δράμα του καθενός να ενσταλαχτεί βαθιά στην ψυχή του αναγνώστη και να τον λυπήσει για το τέλος του. Δεν συμβαίνει πάντα αυτό· και όταν συμβαίνει σε τόσο μεγάλο βαθμό, οπωσδήποτε αξίζει να αναφερθεί! Μέσα σε όλο αυτόν τον καταιγισμό των εξελίξεων, η καλοδουλεμένη μορφή του δόκτορα Άλεξ Κομνηνού ξεχωρίζει, καταφέρνοντας να εντυπωθεί στη μνήμη του αναγνώστη ως μια μορφή καθησυχαστική – που, ακόμα κι αν δεν έχει καταφέρει να βρει τη θεραπεία προς το παρόν, μπορεί να δώσει κουράγιο έστω με την επιβλητική του παρουσία, την ψυχραιμία και τη γενικότερη συμπεριφορά του. Η σχέση του με την ειδική απεσταλμένη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τη Σκάρλετ Ο’ Χάρα, κινείται σε εξίσου γρήγορους ρυθμούς και παρουσιάζει το δικό της ενδιαφέρον· όμως σε καμία περίπτωση δεν υπερβαίνει το κεντρικό μοτίβο της αφήγησης, το κυνήγι με τον χρόνο και τον θανατηφόρο ιό. «Ο τέταρτος καβαλάρης» είναι ένα από εκείνα τα μυθιστορήματα που εύχεσαι να μην είχαν δεύτερο μέρος. Γιατί, πολύ απλά, δεν αντέχεις να περιμένεις ώσπου να μάθεις τη συνέχεια! Εκπληρώνει στον μέγιστο βαθμό τις προσδοκίες του αναγνώστη κι αποτελεί ένα συναρπαστικό, καλογραμμένο, άκρως συγκινητικό και «εξοντωτικό» από άποψη ρυθμών βιβλίο· ένα αξιόλογο και αξιοπρεπέστατο συγγραφικό ντεμπούτο και ένα από τα καλύτερα του είδους που έχουμε δει από Έλληνα συγγραφέα εδώ και πολύ, πάρα πολύ καιρό!

Ένα βιβλίο που τελικά αποδείχθηκε προφητικό. Μια πανδημία που τη ζήσαμε πρώτα στις αράδες του Μανώλη. Συγκλονιστική υπόθεση, υπέροχη σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν, ωραίος λόγος. Προσμονή για το δεύτερο μέρος.

Δεν ήξερα τι να περιμένω από το βιβλίο του Μανώλη Παλαβούζη μιας και οι δυστοπικές ιστορίες που έχω διαβάσει δεν είχαν να κάνουν με κάποια βιολογική απειλή. Με κέρδισε από τις πρώτες κιόλας σελίδες. Με συνάρπασε από την αρχή ο τρόπος που έβλεπα τους ανθρώπους σε τόσο μακρινά σημεία της γη -ακόμα και αν ανάμεσά τους υπήρχε χρονική απόσταση- να συνδέονται τόσο γρήγορα. Με τρόμαξε, δεν το κρύβω, και με έκανε να συνειδητοποιήσω πόσο λίγα γνωρίζω σχετικά με τις πανδημίες και την εξάπλωσή τους. Οι περιγραφές ήταν ζωντανές και κυρίως στα κεφάλαια τις Θεσσαλονίκης που γνωρίζω σαν πόλη ένιωθα πως περπατούσα μαζί με τους χαρακτήρες και αυτό με έκανε να νιώθω μεγαλύτερο φόβο για εκείνους καθώς έβαζα πολύ εύκολα τον εαυτό μου στη θέση τους. Τα αγαπημένα μου κεφάλια ήταν εκείνα που διαδραματίζονταν στο παρελθόν, στο 1347, μιας και εκείνα μου έδιναν τις πληροφορίες που τόσο λαχταρούσα να μάθω, να δω πώς φτάσαμε ως εδώ να τρέμουμε μπροστά σε μια απειλή ενός παρελθόντος τόσο μακρινού που θα θεωρούσε κανείς πως δεν θα μας άγγιζε καν. Μερικά μονάχα κεφάλαια με κούρασαν καθώς διαβάζοντάς τα δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί έφυγα τόσο μακριά από τους χαρακτήρες που γνωρίζω μα ξέρω πως ο συγγραφέας σίγουρα θα έχτιζε κάποιο υπόβαθρο για το μέλλον. Κάποιες επαναλήψεις της εξάπλωσης με έβγαζαν λίγο από το μέρος που οι άλλοι χαρακτήρες με τραβούσαν μα έπειτα από μερικές σελίδες επέστρεφα κοντά τους. Δεν μπορώ να επιλέξω κάποιον από τους χαρακτήρες μιας και όλοι είχαν τις δικές τους αρετές και γράφοντας αυτό το κείμενο συνειδητοποιώ πως ίσως δεν άφησα τον εαυτό μου να δεθεί με κάποιον γιατί η απειλή του θανάτου του με κρατούσε σε απόσταση ασφαλείας. Νιώθω πως οι γυναικείοι χαρακτήρες είχαν πάντα μια πινελιά που τις έβαφε σαν θύματα που δεν μπορούσαν να παλέψουν για τους εαυτούς τους ή σαν υπερβολικά δυναμικές που με την παγερή συμπεριφορά τους κέρδιζαν τις θέσεις τους ενώ οι άνδρες έμοιαζαν πιο ισορροπημένοι. Πάραυτα, όταν βλέπεις απλούς ανθρώπους να ελπίζουν να ξεφύγουν από τα χέρια του θανάτου σταματάς να κοιτάζεις λεπτομέρειες και διαφορές και τους βλέπεις όλους σαν μια ομάδα που παλεύει να νικήσει αυτή την τρομακτική, αόρατη απειλή. Στην ολότητά του, είναι ένα πολύ καλό βιβλίο που θα πρότεινα σίγουρα σε κάποιον όπως κι εγώ που δεν έχει έρθει σε επαφή με αυτό το είδος. Θα διαβάσω σίγουρα και τη συνέχεια γιατί είμαι σίγουρη πως ο Μανώλης Παλαβούζης θα με εκπλήξει για μια ακόμη φορά. Είναι μια ιστορία που δεν θα άντεχα να αφήσω ανοιχτή καθώς το σενάριο μοιάζει τόσο πραγματικό που θα στροβιλίζει στο μυαλό μου μέχρι να μάθω το τέλος του -το τέλος που ο Μανώλης με τις γνώσεις του πάνω στο θέμα θα μας δώσει. Ήταν ένα τρομακτικά συναρπαστικό ταξίδι και από τη μία νιώθω χαρούμενη που το έκανα και από την άλλη προσπαθώ να μην τρομάζω κάθε φορά που κάποιος βήχει δίπλα μου.

Πρόκειται για ένα συναρπαστικό βιβλίο που διαβάζεται πραγματικά με κομμένη την ανάσα, με άκρως εθιστική πλοκή και περιγραφές που γοητεύουν τον αναγνώστη.

«Ο Τέταρτος Καβαλάρης - Η Επώαση» είναι ένα πολύ ωραίο, δυνατό και καλογραμμένο μυθιστόρημα με τον συγγραφέα και συντοπίτη μου Μανώλη Παλαβούζη να κάνει ιδανικό ντεμπούτο στην ελληνική λογοτεχνία. Οι σελίδες γυρνάνε η μία μετά την άλλη, με την ιστορία να διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον. Έχει γρήγορο ρυθμό αλλά και αγωνία για τη συνέχεια αφού το φινάλε σταματά σε κρίσιμο σημείο, με κάποια ερωτήματα να μένουν αναπάντητα. Παράλληλα, ο συγγραφέας θέτει ερωτήματα και προβληματισμούς που αφορούν την ανθρωπότητα αλλά και το οργανωμένο σύστημα υγείας και πως μια πανδημία είναι ικανή να τα εξαλείψει.