Την εποχή που η επιβίωση του είδους μας και του υπόλοιπου έμβιου κόσμου συνδέεται αλληλένδετα, και περισσότερο από ποτέ, με την κατανόηση της επιστήμης από μέρους μας, ο μεγάλος βιολόγος E.O. Wilson συγκέντρωσε στο παρόν βιβλίο το απόσταγμα 60 χρόνων έρευνας και διδασκαλίας, για να το προσφέρει στους φοιτητές, νέους και παλιούς μαζί. Σε όλη τη θρυλική σταδιοδρομία του, ο Wilson αποκόμισε μια βαθιά γνώση ή, καλύτερα, μια φιλοσοφία των όσων απαιτούνται για μια επιτυχημένη επιστημονική σταδιοδρομία. Στο βιβλίο καταθέτει όχι μόνο τις πρακτικές συμβουλές του για το πώς μπορεί να επιτύχει η νέα γενιά, αλλά και γιατί είναι τόσο ζωτικό να τα καταφέρει.
Ο Wilson επιμένει ότι η επιτυχία στην επιστήμη δεν εξαρτάται από τις μαθηματικές δεξιότητες ή τον υψηλό δείκτη νοημοσύνης, αλλά από το πάθος να εντοπίζεις ένα πρόβλημα και να το λύνεις. Σε ευρύτερο πλαίσιο, υποστηρίζει μια σύνθεση θετικών και ανθρωπιστικών επιστημών μέσα στον 21ο αιώνα, σύνθεση που θα προσφέρει έμπνευση στις γενιές των νέων ανθρώπων και θα ενθαρρύνει την έμφυτη δημιουργικότητά τους, έτσι ώστε να εργαστούν για την επίλυση προβλημάτων που με οικτρό τρόπο αγνόησαν οι προηγούμενες γενιές.
Άλλοτε περιγράφοντας την κατάρρευση των άστρων και άλλοτε την εξερεύνηση των τροπικών δασών, ο Wilson ενσταλάζει τελικά στους αναγνώστες του την αγάπη για τα απέραντα θαύματα της επιστήμης και σταθερό θαυμασμό για τη σωστή θέση του ανθρώπινου όντος στο οικοσύστημα του πλανήτη.
Έγραψαν για το βιβλίο:
• «Θέλω να σας εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου. Ένα ευχαριστώ που θυμίσατε, σε εμένα και χιλιάδες άλλους, για ποιον λόγο γίναμε επιστήμονες. Το βιβλίο σας είναι, πρώτα και κύρια, ένα βιβλίο για το πάθος και την απόλαυση της ανακάλυψης. [...]»
—The New York Times Sunday Book Review
• «Σε αυτό τον θησαυρό πρακτικής και φιλοσοφικής καθοδήγησης, αποσταγμένη από εξήντα χρόνια πείρας, ο Wilson προσφέρει, ως μέντορας, την ακριβή δοσολογία συμβουλών για επιστήμονες όλων των κλάδων και όλων των ηλικιών. [...] Δεν πρόκειται για μια στομφώδη και βαθυστόχαστη φιλοσοφική πραγματεία σχετικά με τον τρόπο που αναπτύσσονται οι μεγάλες ιδέες. Εδώ ο Wilson μοιράζεται τη μεγάλη αγάπη του για την επιστήμη. Όλα τα υπόλοιπα ακολουθούν. [...]»
—Nature
• «...Από την πρώτη σελίδα, τα Γράμματα σε έναν νέο επιστήμοναχτύπησαν μια ευαίσθητη χορδή μέσα μου. Η πορεία από τον ενθουσιώδη αρχάριο έως τον επαγγελματία επιστήμονα είναι συναρπαστική, γεμάτη προκλήσεις, αλλά, συχνά, δύσκολη· και ο Wilson έχει όλα τα προσόντα να καθοδηγήσει και να συμβουλεύσει τη νέα γενιά. [...] Το βιβλίο είναι γεμάτο ανέκδοτα και κατασταλαγμένες συμβουλές, εμπνευσμένα από τις εμπειρίες του συγγραφέα κατά το ταξίδι του από το μικρό αγόρι στον διακεκριμένο λόγιο. [...]»
—Times Higher Education
• «Κάθε νέος επιστήμονας έχει πολλά να κερδίσει από την ανάγνωση του βιβλίου· αλλά και οι ώριμοι επιστήμονες θα βρουν πολλά για να αναλογιστούν τη δική τους εξέλιξη και το πώς εκπαιδεύουν τη νέα γενιά. [...]»
—PLOS Biology
Μια βιβλιοκριτική
The New York Times Sunday Book Review
31 Μαΐου 2013
Αγαπητέ καθηγητή Γουίλσον,
Δεν έχουμε συναντηθεί ποτέ, όμως σήμερα σας γράφω αυτό το γράμμα. Είμαι ένας άνθρωπος στα μέσα της δικής του, λιγότερο εντυπωσιακής επιστημονικής σταδιοδρομίας, που σας θεωρεί κάτι ανάμεσα σε ήρωα και ζωντανό εικόνισμα. Θέλω να σας εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου. Ένα ευχαριστώ που θυμίσατε, σε εμένα και χιλιάδες άλλους, για ποιον λόγο γίναμε επιστήμονες.
Το βιβλίο σας, Γράμματα σε έναν νέο επιστήμονα, είναι, πρώτα και κύρια, ένα βιβλίο για το πάθος και την απόλαυση της ανακάλυψης. Ένα βιβλίο που τιμά το έργο των συναδέλφων, των φίλων και των πτυχιακών φοιτητών σας. Ένα βιβλίο που τέρπει με τις αναμνήσεις των παιδικών σας χρόνων και το κυνήγι φιδιών στην Αλαμπάμα, την απόφαση που πήρατε από μικρός να ασχοληθείτε με τη βιολογία και τις εξερευνητικές αποστολές σας στην Αυστραλία, τη Σρι Λάνκα και το Βανουάτου. Μας δείχνετε ότι ο ενθουσιασμός της νιότης επιβιώνει έπειτα από μια επιστημονική σταδιοδρομία 60 χρόνων, στη διάρκεια της οποίας ταυτοποιήσατε περίπου 450 είδη μυρμηγκιών, γράψατε 27 βιβλία και κερδίσατε δύο βραβεία Πούλιτζερ.
Ένα ακόμη ευχαριστώ για την έμφαση που δώσατε στην έμβια ποικιλότητα. «Η ζωή στη Γη», γράφετε, «παραμένει άγνωστη σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε να μπορείς να είσαι επιστημονικός ερευνητής χωρίς να βγεις από την πόρτα του σπιτιού σου». Περιγράφετε τον πλούτο των ειδών τα οποία βρίσκονται στο πρέμνο ενός δέντρου που σαπίζει ή σε ένα τετραγωνικό μέτρο εδάφους. Μας θυμίζετε πόση δουλειά έχει να γίνει ακόμη, ότι από τα 10 εκατομμύρια είδη που εκτιμάται ότι ζουν στη Γη έχουμε ονομάσει και περιγράψει λιγότερα από 2 εκατομμύρια.
Διάσπαρτα στις σελίδες βρίσκονται τα αγαπημένα σας μυρμήγκια: τα «οργισμένα» Aneuretus simoni, τα πρωτόγονα Nothomyrmecia macrops και τα μεσοζωικά Sphecomyrma freyi. Χρησιμοποιήσατε τα μυρμήγκια αυτά για να μας δείξετε ότι ο βιολόγος δεν σημειώνει τις επιτυχίες του κυρίως χάρις στον οργανισμό που μελετά, αλλά εξαιτίας του τρόπου που τον αξιοποιεί για να δημιουργεί και να ελέγχει υποθέσεις.
Οι αναγνώστες θα βρουν σε κάθε γωνιά του βιβλίου αποφθέγματα που θα τους δώσουν θάρρος και έμπνευση: «Έχουν γραφτεί τόσο πολλά, και όμως γνωρίζουμε πολύ λίγα.» «Πραγματικός επιστήμονας είναι εκείνος ο οποίος μπορεί να σκέφτεται για ένα θέμα την ώρα που συζητάει με το έτερό του ήμισυ για κάτι διαφορετικό.» Και το αγαπημένο μου: «Η Γη είναι ένας σχεδόν άγνωστος πλανήτης».
Προσφέρετε φιλοσοφική καθοδήγηση: «Η βαθιά άγνοια, με σωστούς χειρισμούς, μπορεί επίσης να σου προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες», και πρακτικές επαγγελματικές συμβουλές: «Εφόσον η εκπαίδευση και η έρευνά σου δεν σε δεσμεύσουν να εργαστείς σε κάποια μεγάλη ερευνητική εγκατάσταση —φέρ’ ειπείν, σε έναν υπερεπιταχυντή, σε κάποιο διαστημικό τηλεσκόπιο ή σε ένα εργαστήριο βλαστοκυττάρων—, μη χρονοτριβείς με την οποιαδήποτε τεχνολογία... Ένας νεαρός επιστήμονας ενδέχεται να βρεθεί στον πειρασμό να αφιερώσει τη σταδιοδρομία του στη νέα τεχνολογία, αντί να πραγματοποιεί καινοτόμες έρευνες που μπορούν να υλοποιηθούν χάρις στην τεχνολογία αυτή».
Δεν βάζετε τα μαθηματικά επάνω από όλα, όπως θα περίμενε κανείς από έναν επιστήμονα, έναν καθηγητή. Αντίθετα, παραδέχεστε τις ελλείψεις σας στο βασίλειο των αριθμών και συμβουλεύετε τους νέους επιστήμονες που παρουσιάζουν την ίδια αδυναμία με εσάς να συνεργαστούν με μαθηματικούς.
Οι αγαθές παραινέσεις σας αποκαλύπτουν πόσο πολύ απουσιάζει ο διάλογος αυτού του είδους από τα επιστημονικά ιδρύματά μας. Οι νέοι επιστήμονες πρέπει να μαθαίνουν από τους πιο παλιούς. Πρέπει να μαθαίνουν τι ήταν αυτό που ενέπνευσε τους μέντορές τους, τι ήταν αυτό που τους κράτησε όρθιους και τι αυτό που τους φρενάριζε. Πρέπει να ακούσουν τι σημαίνει να νιώθεις ότι η επιστήμη είναι η κλίση σου και πόσο ποικίλοι τρόποι υπάρχουν να την υπηρετήσεις —όχι μόνο σε πανεπιστημιακά ιδρύματα, αλλά και σε δημόσιους οργανισμούς, μη κερδοσκοπικούς φορείς και στον ιδιωτικό τομέα. Κάθε επιστήμονας, σε κάθε επίπεδο, πρέπει να θυμάται την προτροπή: «...Να παραμείνεις στον δρόμο που επέλεξες και να τον ταξιδέψεις όσο πιο μακριά μπορείς. Ο κόσμος σε χρειάζεται —και μάλιστα, πάρα πολύ».
Με ειλικρινή εκτίμηση, από έναν βιολόγο σε ώριμη ηλικία, που χρειάστηκε να ανακαλύψει τον δικό του δρόμο.
—Bill Streever
