Σκακιστική νουβέλα

Καταπληκτικό βιβλίο που σε κρατάει από την αρχή μέχρι το τέλος. Δύο ιστορίες εξίσου δυνατές που σε καθηλώνουν. Η ιστορία του παγκόσμιου πρωταθλητή στο σκάκι στην αρχή και ύστερα η ιστορία ενός απλού ανθρώπου που έμαθε να παίζει σκάκι από ανάγκη για να μείνει ζωντανός όταν ήταν φυλακισμένος.

Απο τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλια του Zweig. Αν και μικρο και με απλη γραφη ειναι μια πολυ δυνατη ιστορία.

Μικρό κατανοητό αλληγορικό βιβλίο.Καλή επιλογή για απαιτητικούς αναγνώστες κλασικής λογοτεχνίας. Αναφέρεται στη μάχη του ανθρώπου να ισορροπήσει ψυχικά και τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει.

Ένας ύμνος στην ικανότητα του ανθρώπου να επιβιώνει, κάτω από ακραίες συνθήκες. Με λιτότητα και μεστό λόγο ο συγγραφέας καταγράφει το ψυχολογικό υπόβαθρο των δύο ηρώων. Κορυφαίος συγγραφικός άθλος να χωρέσει σε 100 σελίδες μία πλειάδα σκέψεων σχετικά με τις δυνατότητες και τα όρια του ανθρώπινου μυαλού.

«Οι άνθρωποι που διακρίνονται από κάποια μονομανία, που είναι καρφωμένοι σε μια έμμονη ιδέα, ασκούσαν ανέκαθεν μια έλξη πάνω μου. Γιατί όσο πιο περιορισμένα είναι τα όρια ενός πνεύματος, τόσο απ’ την άλλη φτάνει να αγγίζει το Άπειρο. Αυτοί οι άνθρωποι, οι φαινομενικά περιθωριακοί και απόβλητοι, χτίζουν με τα δικά τους παράξενα υλικά, σαν τους τερμίτες, ένα είδος μικρόκοσμου, που είναι ταυτόχρονα μοναδικός και αξιοσημείωτος. Γι’ αυτό και δεν έκρυψα καθόλου την πρόθεσή μου να παρακολουθήσω από κοντά αυτό το σπάνιο δείγμα μονόπλευρης διανοητικής ανάπτυξης, αξιοποιώντας έτσι το δωδεκαήμερο ταξίδι που μας χώριζε από το Ρίο.» Η Σκακιστική Νουβέλα είναι το τελευταίο επίτευγμα του μεγάλου Αυστροεβραίου συγγραφέα Στέφαν Τσβάιχ, το οποίο απεστάλη στον εκδότη του λίγες ημέρες πριν την αυτοκτονία του το 1942. Δημοσιεύτηκε ένα χρόνο αργότερα στη Στοκχόλμη. Αποτελεί το μοναδικό έργο με το οποίο ο Τσβάιχ κοιτά το Ναζισμό με μία χαρακτηριστική, ψυχολογική έμφαση. Μετά τη κατοχή και τη προσάρτηση της Αυστρίας από τη Ναζιστική Γερμανία οι μοναρχιστές της χώρας θεωρήθηκαν εχθροί του Ναζιστικού καθεστώτος κι εκδιώχθηκαν με απίστευτη μανία. Χιλιάδες από αυτούς εκτελέστηκαν ή απεστάλησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο Δρ.Μπ.- δικηγόρος από μία γνωστή Βιεννέζικη οικογένεια- είναι ένας μοναρχιστής, που οδηγούμενος σε έντονη ψυχική αγωνία ως αποτέλεσμα της φυλάκισης του από τη Γκεστάπο, προσπαθεί να διατηρήσει τα λογικά του μέσω ενός κλεμμένου βιβλίου. Το βιβλίο αυτό περιέχει τα παιχνίδια μεγάλων σκακιστών, τα οποία παίζει ατελείωτα, σθεναρά μαθαίνοντας τα ένα προς ένα. Μην έχοντας τίποτα περισσότερο να εξερευνήσει ο Δρ.Μπ., αρχίζει να παίζει φανταστικές σκακιστικές παρτίδες ενάντια στον εαυτό του αναπτύσσοντας την ικανότητα να διαχωρίζει τη ψυχή του σε δύο περσόνες. Το Εγώ (Λευκό) και το Εγώ (Μαύρο). Αυτή η ψυχολογική σύγκρουση του προκαλεί μοιραία νευρολογική κατάρρευση και τον οδηγεί στο σανατόριο. Ένας γλυκός και συμπαθητικός γιατρός τον βοηθά βεβαιώνοντας τη παραφροσύνη του κι έτσι οι Ναζί δεν μπορούν να τον ξαναφυλακίσουν. Ελεύθερος πια ο Δρ.Μπ. βρίσκεται στο ίδιο πλοίο με μία ομάδα φανατικών σκακιστών καθώς και με τον παγκόσμιο πρωταθλητή του σκακιού Μίρκο Τσέντοβιτς, λαμβάνοντας μάλιστα μέρος και σε έναν αγώνα εναντίον του. Συνδυάζοντας εκπληκτικά τις γνώσεις και τη φαντασία του ο Δρ.Μπ. νικά τον παγκόσμιο πρωταθλητή. Ο Τσέντοβιτς ζητά άμεσα ένα παιχνίδι ρεβάνς για να αποκαταστήσει τη τιμή του. Ο Τσέντοβιτς ερεθίζει και προβοκάρει τον Δρ.Μπ., αφήνοντας αρκετά λεπτά να περνούν από τη μία κίνηση του στην άλλη, με αποτέλεσμα ο Δρ.Μπ. να γίνεται ολοένα και πιο ανυπόμονος οδηγούμενος στη παραφροσύνη. «Κανένα πράγμα στον κόσμο δεν καταπιέζει τόσο φρικτά την ανθρώπινη ψυχή όσο το απόλυτο Μηδέν» Η Σκακιστική Νουβέλα είναι ένας σκοτεινός μύθος για τη ψυχολογική άβυσσο. Ο Τσβάιχ μέσω του σκακιού συγκρούει δύο διαφορετικούς τύπους ανθρώπων. Τον γρήγορο, νευρικό, δημιουργικό Δρ.Μπ. και τον αργό, ληθαργικό σχεδόν ρομποτικό Τσέντοβιτς. Ο αλαζονικός κι εχθρικός Τσέντοβιτς, παρατηρώντας τη σπιρτάδα και τη γρηγοράδα του παιξίματος του Δρ. Μπ, αποφασίζει να του αποσπάσει τη προσοχή και του ασκεί ψυχολογική πίεση μέσω της καθυστέρησης της εξέλιξης του παιχνιδιού. Ο ψυχικά και πνευματικά διαταραγμένος από την απομόνωση Δρ.Μπ. καταρρέει. Ο Τσβάιχ έγραψε τη νουβέλα του πριν λάβουν χώρα οι μαζικές δολοφονίες κι οι φρικαλεότητες των Ναζί. Οι φυλακίσεις κι η απομόνωση όμως ήταν ήδη συνήθεις πρακτικές. Το φυλακισμένο άτομο κλεισμένο για μήνες σε ένα δωμάτιο βίωνε έντονα το βασανισμό της αισθητικής στέρησης. Η απουσία ερεθισμάτων τείνει να κάνει τους ανθρώπους πολύ νευρικούς κι έτοιμους να πουν και να κάνουν ότι τους προστάξουν οι βασανιστές τους υπό το φόβο μην χάσουν τα λογικά τους. Ο άνθρωπος που του ασκείται ψυχολογική βία, θεωρείται γενικώς τυχερότερος από αυτόν που υπόκειται φυσικά βασανιστήρια. Ο Στέφαν Τσβάιχ μέσω του Δρ.Μπ. μας βεβαιώνει πως η απομόνωση μπορεί να επηρεάσει έναν άνθρωπο τόσο πολύ, ώστε να καταστραφεί τελειωτικά η ζωή του. «…Αλλά ακόμα και οι σκέψεις, όσο άυλες κι αν φαίνονται, έχουν ανάγκη από ένα στήριγμα, ειδεμή αρχίζουν να στροβιλίζονται και να περιστρέφονται δίχως νόημα γύρω από τον εαυτό τους. Ούτε κι αυτές δεν μπορούν ν’ αντέξουν το Τίποτα.» Η Σκακιστική Νουβέλα αποτελεί μία δραματική, αυτοβιογραφική εξομολόγηση του συγγραφέα της. Το 1940 ο Τσβάιχ μαζί με τη δεύτερη σύζυγο του Λότε Άλτμαν βρίσκονται εξόριστοι στη Βραζιλία και περνούν τις ατέλειωτες ώρες τους παίζοντας σκάκι. Στο πρόσωπο του Δρ.Μπ. ο Τσβάιχ αναπαριστά τη δική του απομόνωση και θέτει τα ερωτήματα για τη πάλη ανάμεσα στο επιθυμητό και το υπαρκτό, στη φαντασία και στο ρεαλισμό. Η μεγάλη απόσταση από τη πατρίδα του τον κάνει να αισθάνεται απογοήτευση κι απόγνωση. Έτσι στα εξηνταένα του χρόνια μαζί με τη γυναίκα του έδωσαν τέλος στη ζωή τους. Δεν αποτελεί έκπληξη πως το εξαιρετικό αυτό πολυεπίπεδο αφήγημα είναι ένα από τα πιο διαβασμένα του 20ου αιώνα. Έχει αποτελέσει την έμπνευση για τη δημιουργία δύο φιλμς του Die Schachnovelle (Γερμανία 1960) και του Královská hra (Τσεχοσλοβακία 1980). Το 2013 μεταφέρθηκε σε όπερα από το Kiel Opera House. Στη νουβέλα βασίστηκε και το έργο «64 Squares» που ανέβηκε το 2015 από το Rhum and Clay Theatre Company. Στην Ελληνική γλώσσα έχει κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις : Άγρα, Κοροντζής και Μίνωας.