Το αντίπαλο δέος

Για πολλά χρόνια ο νεφελώδης "κόσμος των εθνικιστών" στη Μακεδονία, το στρατόπεδο δηλαδή που αποτέλεσε το αντίπαλο δέος του ΕΑΜ και στο οποίο περιλαμβάνονται τόσο οι μη κομμουνιστικές αντιστασιακές οργανώσεις όσο και οι αντικομμουνιστές συνεργάτες των Γερμανών, δεν είχε ερευνηθεί συστηματικά και η σύγχυση που επικρατούσε στη βιβλιογραφία γύρω από αυτό το θέμα ήταν μεγάλη. Η αμηχανία αστών-συντηρητικών συγγραφέων να προσεγγίσουν το "δωσιλογικό" φαινόμενο ήταν εμφανής, ενώ η δαιμονοποίηση όλων των εθνικιστών ως "προδοτών" και "οργάνων του κατακτητή" -περισσότερο από αριστερούς συγγραφείς- συσκότισε τα πράγματα αντί να διευκολύνει στην ψύχραιμη εξέτασή τους.Είναι βέβαιο ότι ο "κόσμος των εθνικιστών" δεν υπήρξε ενιαίος και συμπαγής, αν και από τα τέλη του 1943 τα όρια μεταξύ του αστικού-αντιστασιακού και του "δωσιλογικού" στρατοπέδου είναι συχνά ρευστά και δυσδιάκριτα. Δεν πρέπει να λησμονηθεί το γεγονός, ότι την ίδια περίπου εποχή η λέξη "αντίσταση" σήμαινε για πολλά μέλη των εκτός ΕΑΜ αντιστασιακών οργανώσεων και την προσπάθεια αναχαίτισης της εαμικής επιρροής και αντιμετώπισης της "λαϊκής εξουσίας" του ΚΚΕ που είχε εγκαθιδρύσει ο ΕΛΑΣ με τη δύναμη των όπλων στην ύπαιθρο το ίδιο ίσχυε και για τους επικεφαλής πολλών ένοπλων αντικομμουνιστικών ομάδων. Ο διαχωρισμός, λοιπόν, μεταξύ εθνικιστών-αντιστασιακών και αντικομμουνιστών-"δωσιλόγων" επιβάλλεται, διότι έτσι θα μπορέσουν να κατανοηθούν καλύτερα τα κίνητρα, οι στόχοι αλλά και το αποτέλεσμα των εκάστοτε επιλογών τους.