Η χρησιμότητα των άχρηστων γνώσεων

Σε τί άραγε χρησιμεύει να διαβάσεις την Οδύσσεια ή ένα ποίημα της Σαπφούς; Σε τί άραγε χρησιμεύει να μελετήσεις λατινικά και αρχαία ελληνικά; Σε τί άραγε χρησιμεύει να ακούσεις Μότσαρτ, να επισκεφτείς τον Παρθενώνα, να δεις το ηλιοβασίλεμα από τον υπέροχο ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο; Σε τί χρησιμεύει να θαυμάσεις τον πίνακα του Σεζάν Οι χαρτοπαίκτες; Σ' αυτές τις παράλογες ερωτήσεις είχε ήδη απαντήσει εξαίρετα ο Αριστοτέλης στο έργο του Μετά τα φυσικά. Σε όποιον τον ρωτούσε σε τί χρησιμεύει η φιλοσοφία απαντούσε ότι η φιλοσοφία «δεν χρησιμεύει», διότι δεν « κάνει εκδούλευση», διότι δεν είναι στην υπηρεσία κανενός, διότι είναι μια επιστήμη αυθύπαρκτη πού διδάσκει το δρόμο προς την ελευθερία: ακριβώς όπως ένας ελεύθερος άνθρωπος «υπάρχει για τον εαυτό του και όχι για κάποιον άλλον». Το να συγκρίνουμε τα πολιτισμικά αγαθά με το πετρέλαιο ή να αξιολογούμε μια έκθεση με βάση τον αριθμό εισιτηρίων που έκοψε σημαίνει ότι παραβλέπουμε αυτή καθεαυτή την αξία της ομορφιάς, την πολιτισμική λειτουργία που μπορεί να έχει ή τέχνη στη διαμόρφωση της ταυτότητας και της πολιτισμικής ανάπτυξης ενός λαού.
Πράγματι, δεν συνειδητοποιούμε ότι η λογοτεχνία και οι ανθρωπιστικές γνώσεις, η κουλτούρα και η μόρφωση αποτελούν το ιδανικό αμνιακό υγρό μέσα στο οποίο οι ιδέες της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας, του κοσμικού χαρακτήρα της κοινωνίας, του δικαιώματος στην κριτική, της ανοχής, της αλληλεγγύης, του κοινού καλού μπορούν να αναπτυχθούν δυναμικά.

Η παρούσα δίγλωσση έκδοση αποτελεί την έντυπη καταγραφή του κειμένου της ομιλίας του διακεκριμένου Ιταλού ακαδημαϊκού στο Μέγαρο Μουσικής στην Αθήνα, και στη Θεσσαλονίκη στις αρχές Οκτωβρίου του 2015, που οργάνωσε το ΚΙΚΠΕ με το Megaron Plus. Ο Νούτσιο Όρντινε είναι ο μεγάλος ειδικός του έργου του Τζορντάνο Μπρούνο και εκδότης των Απάντων του. Στο παρόν κείμενο υπογραμμίζει την αναγκαιότητα της καλλιέργειας των ανθρωπιστικών επιστημών, των κλασικών γλωσσών, της φαντασίας και της τέχνης, χρησιμοποιώντας αποσπάσματα από κείμενα των Ντέηβιντ Φόστερ Ουώλλας, Μάρκες, Βικτόρ Ουγκό, Αϊνστάιν, Κακούζο Οκάκουρα, Τζωρτζ Μπέρναντ Σω, Γιουρσενάρ, Τζων Λοκ, Σαιντ Εξυπερύ, Μοντεσκιέ, Πλάτωνα κ.α. Ένα υπέροχο ταξίδι στη σκέψη και τη γνώση διαμέσου των αιώνων.

Tο 2014, κυκλοφόρησε από την «Άγρα» το βιβλίο του Η χρησιμότητα του άχρηστου, σε μετάφραση Ανταίου Χρυσοστομίδη, ενώ ετοιμάζεται το νέο του βιβλίο Μια χρονιά με τους κλασικούς (Un anno con i classici).

«Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια δεν μπορούν να μεταβληθούν σε επιχειρήσεις, και οι φοιτητές δεν μπορούν να θεωρούνται πελάτες. Παρακολουθούμε μια επικίνδυνη μεταμόρφωση, η οποία αντικατοπτρίζεται εύγλωττα στην επιλογή των λέξεων: Ξέρετε ποιές είναι οι πρώτες δύο λέξεις με τις οποίες έρχονται αμέσως σε επαφή οι φοιτητές που εγγράφονται στο πανεπιστήμιο; Είναι οι όροι «πιστωτικές μονάδες» και «οφειλόμενα»! Η γλώσσα, όπως πολύ καλά ξέρετε, δεν είναι ποτέ ουδέτερη: πρόκειται για δύο λέξεις που έχουμε δανειστεί από το χώρο της οικονομίας και οι οποίες κυριαρχούν πλέον σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Ας σκεφτούμε την τραγική μοίρα της Ευρώπης: πιστώσεις και χρέη έχουν πλέον γίνει οι μοναδικές παράμετροι για να προσδιορίσουμε την ταυτότητα της. Για τους τραπεζίτες και τον χρηματοπιστωτικό τομέα, κομμάτι της Ευρώπης αποτελεί το έθνος εκείνο που πληρώνει τα χρέη του: γι' αυτούς, δυστυχώς, είναι δυνατό να σκεφτεί κανείς μια Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα, χωρίς την Ιταλία ή χωρίς την Ισπανία. Κανένα σκάνδαλο, καμία έκπληξη. Οι πολιτισμικές ρίζες δεν μετρούν πλέον καθόλου: μετρούν μόνο οι ισολογισμοί και η πληρωμή του χρέους στους πιστωτές. [...]

[…] Εάν αφουγκραστούμε μονάχα τις σειρήνες που τραγουδούν για το δόλωμα του κέρδους, θα δημιουργήσουμε απλώς ένα σύνολο χωρίς μνήμη που θα χάσει το νόημα της ζωής αλλά και της ίδιας της πραγματικότητας». - NUCCIO ORDINE