Ο άνθρωπος που λεγόταν Πέμπτη

Τι μπορεί να συνδέει την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων με τον Φραντς Κάφκα και το αστυνομικό μυθιστόρημα με τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες; Πώς γίνεται μια νουβέλα που ξεκινά σαν «ανάποδο» κατασκοπικό θρίλερ (ένας ποιητής-ντετέκτιβ της Σκότλαντ Γιαρντ εισχωρεί στα ανώτατα κλιμάκια των αναρχικών) να εκτυλίσσεται σαν ψυχεδελική περιπέτεια δράσης και να ολοκληρώνεται σαν αφηρημένη φιλοσοφική αλληγορία; Ο άνθρωπος που λεγόταν Πέμπτη του Γκίλμπερτ Κιθ Τσέστερτον, βιβλίο που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1908 και αψηφά μέχρι σήμερα κάθε είδους λογοτεχνική σύμβαση, είναι όλα τα παραπάνω και κάτι ακόμα: μια ανατρεπτική, σπαρταριστή παραβολή για την αλήθεια και τον μύθο, τη ρευστή πραγματικότητα, την αξία της ζωής και το ευτράπελο της ανθρώπινης συνθήκης.

Μυθιστόρημα με αρκετή φαντασία, αστυνομικούς που θέλουν να κυνηγούν αναρχικούς και μορφές που ξεπροβάλλουν σαν καρικατούρες στο περιβάλλον που κινούνται. Αυτά με κάποιες δόσεις χιούμορ και φιλοσοφίας προς το τέλος αποτελούν τον σκελετό του βιβλίου. Στο αστυνομικό μέρος του έργου, οι ανατροπές από ένα σημείο και μετά είναι πολύ προβλέψιμες οπότε δεν είναι αυτό το δυνατό του σημείο. Άλλωστε ο Τσέστερτον μάλλον θέλει να το ισορροπήσει μεταξύ δράσης και συλλογισμών οπότε δεν μπορεί κανείς να το θεωρήσει αδυναμία.

Ο κομμουνισμός, ο αναρχισμός, ο ρόλος της θρησκείας, οι ταξικές ανακατατάξεις, η διάβρωση και σταδιακή πτώση της αριστοκρατίας ακόμα και η εξασθένιση του πολιτικού φιλελευθερισμού διαγράφονται στα περισσότερα από τα βιβλία του Chesterton. «Ο άνθρωπος που λεγόταν Πέμπτη» (The Man who was Thursday) αποτελεί το γνωστότερο, ίσως, βιβλίο του Chesterton. Πρόκειται για ένα αλληγορικό, «κατασκοπευτικό» βιβλίο με πολλά φιλοσοφικά, πολιτικά αλλά και θεολογικά ερωτήματα. O κεντρικός ήρωας, Gabriel Syme, προσλαμβάνεται από τη Scotland Yard σε μια υπηρεσία κατά του νέου αναρχικού «κόσμου». Ο Lucian Gregory, ένας αναρχικός ποιητής, ζει στο προάστιο του Saffron. Ο Syme τον συναντά σε ένα πάρτι και συζητά μαζί του για το νόημα της ποίησης και των τεχνών. Ο Gregory υποστηρίζει ότι η εξέγερση και η επανάσταση είναι η βάση της ποίησης. Ο Syme διαφωνεί, επιμένοντας ότι η ουσία της ποίησης δεν είναι επανάσταση αλλά ο νόμος. Θεωρεί ότι ο Gregory δεν είναι πραγματικά σοβαρός και υπεύθυνος για τον αναρχισμό, ο οποίος ενοχλείται από τις απόψεις του και καλεί τον Syme σε έναν υπόγειο χώρο αναρχικών συναντήσεων. Στο χώρο αυτό υπάρχει μια συνωμοτική ομάδα αποτελούμενη από έξι ανθρώπους, τα ονόματα των οποίων αντλούνται από τις ημέρες της εβδομάδας. Ο κύριος Δευτέρα, ο κύριος Τρίτη κλπ. Ο Syme εκλέγεται ως κύριος Πέμπτη. Αρχηγός είναι ένας ιδιόρρυθμος και χαρισματικός χαρακτήρας με το όνομα «ο κύριος Κυριακή». Η συνωμοτική αυτή ομάδα είναι το ανώτατο συμβούλιο των αναρχικών και συντονίζει τις κινήσεις τους. Η κύρια απόφαση που παίρνουν είναι να σκοτώσουν δύο σημαντικές προσωπικότητες της εποχής: τον Γάλλο πρόεδρο της και τον Τσάρο της Ρωσίας. Ο συμβολισμός είναι ευδιάκριτος και αντικατοπτρίζει τον πολιτικό αναβρασμό της εποχής. Ύστερα από ορισμένα περιστατικά, ο Syme αποκαλύπτει στον Gregory ότι είναι μυστικός αστυνομικός. Τα μέλη της οργάνωσης σύντομα αρχίζουν να ανταγωνίζονται μεταξύ τους και ο Syme ανακαλύπτει με έκπληξη ότι πρόκειται τελικά για μυστικούς αστυνομικούς, οι οποίοι ουσιαστικά επιχειρούν την αποδόμηση του αναρχισμού και τη διάλυση της οργάνωσης. Τελικά ο Gregory αποδεικνύεται ο μόνος αυθεντικός αναρχικός ενώ ο μυστηριώδης κύριος Κυριακή προσπαθεί στην ουσία να ισορροπήσει ανάμεσα στην αταξία-αναρχία και την τάξη, στο ψεύτικο και στο αληθινό, στο «καλό» και στο «κακό».

Ένα βιβλίο που σπάει όλες τις λογοτεχνικές συμβάσεις και δεν ξέρεις πού να το κατατάξεις. Στα αστυνομικά, στα κλασικά τύπου Μπόρχες, στις παρωδίες; Η φιγούρα του ντετέκτιβ- ποιητή που προσπαθεί να διεισδύσει στο άντρο των αναρχικών θα σας μείνει αξέχαστη.

Υπέροχο βιβλίο, ο Τσέρτετον γράφει καταπληκτικά και σε μαγεύει ο τρόπος που περιγράφει τα γεγονότα! Πολύ πρωτότυπη ιστορία!