Ερωτευμένος Καίσαρ

Άκουσα για το ιστορικό μυθιστόρημα “Ερωτευμένος Καίσαρ” του Παναγιώτη Σερ. Χανού (εκδόσεις 24 γράμματα, Μάιος 2021, 574 σελίδες) όταν ανακοινώθηκε ότι βραβεύτηκε από την Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών και τον Πολιτιστικό Οργανισμό “Culture4All” με αφορμή το πανελλαδικό κάλεσμα συγγραφέων με θέμα “Μόρια Λέσβου – 2.500 Χρόνια Ιστορίας”. Τον συγγραφέα τον ήξερα ως δημοσιογράφο και όχι ως λογοτέχνη. Τον εκτιμούσα ως συνάδελφο για την πένα του, αλλά ειλικρινά δεν μπορούσα να φανταστώ την έκπληξη, την τεράστια έκπληξη που με περίμενε όταν άρχισα να διαβάζω το βιβλίο. Μόνο όταν άρχισα να ταξιδεύω με το πολεμικό σκάφος του Ερωτευμένου Καίσαρα, (διότι περί σκάφους πρόκειται και μάλιστα περί ενός καλλίμορφου βυζαντινού δρόμωνα που είχε τα αμπάρια του γεμάτα με το περίφημο “υγρό πυρ”) τότε και μόνο τότε, στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, αλλά και στα ανατρεπτικά γεγονότα και στις συγκλονιστικές περιπέτειες που ακολούθησαν, κατανόησα το μεγαλείο και τα καλά κρυμμένα μυστικά, το επικίνδυνο ανομολόγητο, μιας αέναης ιστορίας που το νήμα της ξεκινά από τα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και ξετυλίγεται μέχρι το εγγύς μέλλον του 2023. Το βραβευμένο ιστορικό μυθιστόρημα, εμπεριέχει όλες τις σημαντικές έννοιες της ανθρώπινης ύπαρξης. Τη γέννηση και το θάνατο. Τον έρωτα και την προδοσία. Την αυταπάρνηση και την ιδιοτέλεια. Τον αλτρουϊσμό και τη μικρότητα. Τον ηρωισμό και την δειλία. Τον μύθο και την πραγματικότητα. Την αλληλεγγύη και την κοινωνική αδιαφορία. Το μυστήριο και την αποκάλυψη. Σελίδα με τη σελίδα, οι ήρωες του βιβλίου σου κλείνουν το μάτι και σε προσκαλούν στη δική τους πραγματικότητα. Σου ζητάνε να φορέσεις τα παπούτσια τους ή καλύτερα τα… σανδάλια τους και να περιηγηθείς μαζί τους στους δαιδάλους των σκοτεινών στοών της Κωνσταντινούπολης, αλλά και της υπόγειας πόλης που καραδοκεί κάτω από τα πραγματικά Πυργόσπιτα της Μόριας των 2500 χρόνων. Σε καλούν να αναζητήσεις τα σύμβολα και τις λέξεις που θα σε οδηγήσουν στη μεγάλη, τη συγκλονιστική αποκάλυψη. Λένε οι γνώστες της συγγραφής ότι ένα βιβλίο είναι καλό και ωφέλιμο όταν σε παρασύρει στο να δημιουργείς εικόνες μοναδικές και πρωτόγνωρες. Κι αυτό ο Παναγιώτης Σερ. Χανός το έχει επιτύχει σε υπερθετικό βαθμό. Ο συγγραφέας εμφανίζεται υπέρμαχος της λεπτομέρειας και καθιστά το βιβλίο του, μεταξύ των άλλων, ένα ιστορικό πόνημα, μιας εποχής με άγνωστες πτυχές στους περισσότερους. Η ιστορία και η λογοτεχνία, βρίσκουν ένα μαγικό τρόπο να αποδράσουν από το ερμητικά κλειστό ερμάριο των σκέψεων και των συναισθημάτων του συγγραφέα και να φωτίσουν τις αθέατες πλευρές του χρόνου, των μυστικών και των δρώμενων μιας εποχής, που το αρχαίο κλέος και η βυζαντινή λάμψη αθόρυβα και συνωμοτικά είχαν καταστήσει το ακριτικό νησί της Λέσβου σε επίκεντρο και ομφαλό του κόσμου. Η συναρπαστική και πρωτότυπη μυθιστορία του Ερωτευμένου Καίσαρα διαδραματίζεται κινηματογραφικά και παράλληλα σε δύο χρονικά επίπεδα. Στο εγγύς μέλλον, στο 2023 και στο μακρινό παρελθόν, στο 1453. Όμως, ο συγγραφέας καταφέρνει επιδέξια να συνδυάσει τις δύο εποχές, να καταδείξει τις παντοτινές, πανανθρώπινες αξίες και να ερμηνεύσει, την ώρα που ο παλιός κόσμος γκρεμίζεται και τελειώνει, τις σκέψεις των πρωταγωνιστών στην τιτάνια προσπάθεια τους να προασπίσουν το αντικειμενικά δίκαιο, το κοινωνικά ωφέλιμο και το ηθικά σωστό. Βασική παράμετρος της επιτυχημένης καταγραφής των φανταστικών γεγονότων της μυθιστορίας, αποτελεί η Λέσβος και κυρίως η Μόρια, (αλλά όχι μόνο, είναι και η Κωνσταντινούπολη, η Θεσσαλονίκη, η Αθήνα, η Λακωνία, το Παρίσι). Στην περιδίνηση των γεγονότων κινούνται πολλά πρόσωπα, αλλά το αόρατο νήμα του μυστηρίου και της καταιγιστικής πλοκής, που κόβει την ανάσα, ξετυλίγουν δύο πρωταγωνιστές: η δυναμική αρχαιολόγος Ντόροθι Γλαυκία και ο ιδιοφυής βυζαντινολόγος Έρασμος Βιένεζης, δύο ήρωες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του μύθου και αποτελούν κυρίαρχα πρόσωπα της ιστορίας. Σε αυτό το σημείο να διευκρινίσω ότι ο Παναγιώτης Χανός με πολύ έξυπνο τρόπο έστησε μια αθώα πλεκτάνη προσδοκώντας, όπως γράφει στην εισαγωγή, να κερδίσει τη συναίνεση του αναγνώστη: εκτός από τα πραγματικά ονόματα των ιστορικών προσώπων που πρωταγωνιστούν, αναγραμμάτισε, τα ονόματα των λόγιων και εικαστικών δημιουργών της πνευματικής συντροφιάς της λεγόμενης “Λεσβιακής Άνοιξης” και ονομάτισε με αυτά τους φανταστικούς του ήρωες οι οποίοι εντέλει δεν είναι τόσο… φανταστικοί. Έτσι ο δημοσιογράφος και ποιητής Θείελπης Λευκίας μεταμορφώθηκε στην αρχαιολόγο Ντόροθι Γλαυκία, ο συγγραφέας Ηλίας Βενέζης στον ιδιοφυή βυζαντινολόγο Έρασμο Βιεννέζη, ο επίσης λατρεμένος συγγραφέας και δημοσιογράφος Στρατής Μυριβήλης στον Κένταρχο Φωκίωνα Μεριβήλη κλπ κλπ. Είναι τόσα τα ευρήματα, τα μυστικά και τα τεχνάσματα της πλοκής στη δομή της μυθιστορίας που ένα είναι βέβαιο: Στο ιστορικό μυθιστόρημα “Ερωτευμένος Καίσαρ” ο αναγνώστης δεν πλήττει ούτε λεπτό. Ρουφάει σαν μέλισσα το νέκταρ της γνώσης και της φαντασίας. Μαθαίνει από την εμπεριστατωμένη ιστορική έρευνα, γεγονότα, συνήθειες και αντιλήψεις ανθρώπων που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στο ύστερο βυζαντινό παρελθόν, αλλά και στα πιο σύγχρονα χρόνια. Συνδέει, φαινομενικά ανόμοιες καταστάσεις, που όμως οδηγούν σε καλά κρυμμένα μυστικά και αποκαλύπτει ότι εντέλει παρά το βάρος των αιώνων και τη σκόνη του χρόνου στην πραγματικότητα δεν διαφέρουν και τόσο οι εποχές, ότι δεν υπάρχει αντίθεση, αλλά συμφωνία ανάμεσα στον Κωνσταντίνο ΙΑ’ Δραγάση Παλαιολόγο και στον Κωνσταντίνο Λόγκο της μυθιστορίας. Και οι δύο τους υπηρετούν μια μεγάλη ιδέα. Με αυταπάρνηση, προσήλωση και με ατομική ευθύνη του καθήκοντος. Και οι δύο τους βαθύτατα ερωτευμένοι και οι δύο τους θύματα ενός ατελέσφορου, μοιραίου έρωτα. Οι μάχες, οι έρωτες, τα πρόσωπα, οι διάλογοι και η δράση είναι τόσο αρμονικά δεμένα και τόσο κινηματογραφικά δοσμένα, οι εικόνες τόσο πετυχημένες και σαφείς που κυριολεκτικά βλέπεις το μυθιστόρημα να ζωντανεύει μπροστά στα μάτια σου. Βλέπεις πώς άνθρωποι μιας άλλης εποχής και μιας άλλης νοοτροπίας συνδέονται πνευματικά μεταξύ τους ακόμη και όταν τους χωρίζει χάσμα εκατοντάδων χρόνων και απόσταση πολλών χιλιομέτρων. Ίσως γιατί οι άνθρωποι δεν αλλάζουν. Στον καταιγισμό των γεγονότων της μυθιστορίας ο συγγραφέας δε φείδεται συναισθημάτων ιστορικών δεδομένων και φανταστικών γεγονότων. Από το κατάμεστο θησαυροφυλάκιο της γνώσης και της δημιουργίας αποκαλύπτονται μοναδικά διαμάντια των πανανθρώπινων αξιών. Δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, άρχοντες και υπηρέτες. Ο καθένας συμπληρώνει αυτό το μοναδικό μωσαϊκό της ιστορίας με περίτεχνο και ξεχωριστό τρόπο. Από τον Πακιστανό μπάτλερ Αζούρ, τον επικεφαλής του υπηρετικού προσωπικού στο πυργόσπιτο του Κωνσταντίνου Λόγκου, τον Ελληνολιβανέζο αστυνομικό Μπάρακ Τζαφαρ, μέχρι την επίδοξη δημοσιογράφο Νικολέτα Δαριελζίδη του τοπικού τηλεοπτικού καναλιού. Από τον καπετάνιο του “ερωτευμένου Καίσαρα” Φωκίωνα Μεριβήλη μέχρι τον θηριώδη Τούρκο κατάσκοπο, Ασλάν Καρτουλού, τον αδίστακτο εκτελεστή της τουρκικής Υπηρεσίας πληροφοριών, της περίφημης ΜΙΤ. Όλοι καταλαμβάνουν μια θέση στην ιστορία κι όλοι παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του μύθου. Στο διπολικό αυτό ταξίδι ανάμεσα στο σκοτεινό παρελθόν του ελληνικού μεσαίωνα και στο εγγύς μέλλον του 21ου αιώνα, καθίσταται κατανοητό ότι κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο, το 1453, μια εποχή του χάους και του τρόμου, όπως αναφέρει ο συγγραφέας, ίσως περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, ο λαός, οι άνθρωποι είχαν ανάγκη από τους δικούς τους ήρωες για να κρατήσουν ζωντανή την ελπίδα τους ότι οι καταστάσεις θ αλλάξουν, ότι θα ξανάρθουν οι μέρες της δόξας της λαμπρότητας και της ανεξαρτησίας. Διαχρονικό κι επίκαιρο το μήνυμα σε μια εποχή που η πραγματική ανάγκη για ανεξαρτησία, ελευθερία και ανιδιοτέλεια, ατομική, συλλογική, αλλά και εθνική είναι περισσότερο επιτακτική από ποτέ άλλοτε. Με λέξεις που παρασύρουν στον αιώνιο χορό της δημιουργίας ο Παναγιώτης Χανός, μέσα από τις σελίδες του ερωτευμένου Καίσαρα, επιχειρεί και νομίζω ότι τα καταφέρνει με δεξιοτεχνία να ανιχνεύσει το βαθύτερο νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης, προσεγγίζοντας μέσα από σκοπέλους και δαιδαλώδεις διαδρομές εκείνο που οι περισσότεροι έχουμε ανάγκη. Τον έρωτα, την αλληλεγγύη και την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, την πίστη και την αγάπη του ανθρώπου προς τον άνθρωπο, ακόμη και όταν τον περικυκλώνουν οι φλόγες του πολέμου. Ωστόσο δεν ωραιοποιεί τις καταστάσεις. Δεν προσανατολίζεται μόνο σε ευχάριστες στιγμές. Γίνεται σκληρός με την πραγματικότητα. Καταγράφει με αντικειμενικότητα τα γεγονότα και εξιστορεί το μύθο με χιούμορ και απρόβλεπτη, περίσσια και δημιουργική και φαντασία. Αν όλα τα δεδομένα δεν εμπεριείχαν τη έννοια του επιτυχημένου, τότε, όπως και η ανθρώπινη υπόσταση, θα ναυαγούσε στο πυθμένα των ανομολόγητων αισθήσεων των ανθρώπων. Όμως, τουναντίον ο Παναγιώτης Σερ. Χανός καταφέρνει να βγάλει στην επιφάνεια, παρά τις όποιες αντίξοες συνθήκες, όλο τον πλούτο των εννοιών, όλη την ομορφιά των λέξεων, όλο το μεγαλείο των πανανθρώπινων αξιών. Κι αυτό θεωρώ ότι είναι ίσως το σημαντικότερο κατόρθωμά του, ένα μεγάλο επίτευγμα του ανθρωπίνου νου.