Ο Τσίπερ και ο πατέρας του

Από τις εκδόσεις Ροές, και στη σειρά «Γερμανόφωνοι συγγραφείς», κυκλοφόρησε ένα ακόμη έργο του Γιόζεφ Ροτ, το –ανέκδοτο έως τώρα στα ελληνικά– μυθιστόρημα με τίτλο Ο Τσίπερ και ο πατέρας του, σε μετάφραση (και με επίμετρο) της Πελαγίας Τσινάρη.

Όπως δηλώνει ήδη ο τίτλος του, το έργο περιστρέφεται γύρω από δύο κύριους χαρακτήρες, και αυτές οι δύο μορφές έχουν πλαστεί για να εκπροσωπήσουν την ίδια την εποχή τους: Ο Άρνολντ Τσίπερ, ο φορτωμένος με ελπίδες γιος, επιστρέφει στην πατρίδα μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, νιώθει ωστόσο άπατρις. Κάθεται σε καφενεία, ψάχνει ματαίως να βρει κάποιο νόημα σε μια μόνιμη δουλειά γραφείου ή ένα νέο ξεκίνημα… Είναι ο «νεαρός άντρας της γενιάς του πολέμου», η παραδειγματική μορφή μιας απογοητευμένης και αποδεκατισμένης γενιάς (στην οποία ανήκε κι ο ίδιος ο συγγραφέας). Και ο πατέρας του, ο γερο-Τσίπερ, είναι χαρακτηριστικό δείγμα της προηγούμενης γενιάς, που ξόδεψε μεγάλο μέρος της ενέργειάς της για να αναρριχηθεί από τη θέση του προλετάριου σε εκείνη του (μικρο)αστού – θέση την οποία ο Ροτ περιγράφει απολαυστικά, χωρίς να της «χαρίζεται», αλλά και με μια βαθιά τρυφερότητα και κατανόηση. Στις σελίδες του μυθιστορήματος είναι διάχυτη η οσμή του χαμένου ή του ποτέ κατακτημένου μεγαλείου: της εποχής της Αυτοκρατορίας και της άπιαστης ανώτερης τάξης της μπουρζουαζίας. Η οσμή του πολέμου, του επικείμενου και αργότερα του τελειωμένου. Η οσμή του μίσους μιας γενιάς νεαρών ανδρών που τριγυρνά χωρίς σκοπό στα συντρίμμια των ματαιωμένων ονείρων των πατεράδων, ανίσχυρη ακόμη και να ονειρευτεί, ήδη ηττημένη και γερασμένη από τον κόπο και την ταλαιπωρία που κατέβαλε στο πεδίο μιας μάχης στην οποία ρίχτηκε σαν σφάγιο από τους γονιούς της. Κι η αδιόρατη οσμή μιας νέας εποχής που ανατέλλει, με τα αστραφτερά φώτα του κινηματογράφου και των ελευθεριαζόντων ηθών των γυναικών, μιας εποχής που ο αφηγητής-συγγραφέας αποδομεί συστηματικά με όπλα την ακατάβλητη ειρωνεία και τη διορατικότητά του.

Ο Γιόζεφ Ροτ καταθέτει ένα Zeitroman, μυθιστόρημα εποχής, προάγγελο των μεγάλων μυθιστορημάτων του –όπως το Εμβατήριο Ραντέτσκυ, με το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ότι εντάσσεται στην ίδια ενότητα–, προϊδεάζοντας τον αναγνώστη για την απαράμιλλη τέχνη του να πλάθει χαρακτήρες που εκφράζουν μια ολόκληρη εποχή, η οποία τοποθετείται χρονικά πριν και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.