Κατά του έρωτα

«Κατά του Έρωτα» Λ.Κίπνις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2020 σελ. 231 Όλοι έχουμε διαβάσει το εξωφρενικά ειλικρινές , απροκάλυπτο μυθιστόρημα , τον «Εραστή της λάιδης Τσάτερλι» του Λόρενς , με θέμα τον έρωτα ανάμεσα στα μέλη δύο πολύ διαφορετικών κοινωνικών τάξεων, ανάμεσα στη σύζυγο ενός αριστοκράτη και στον θηροφύλακα του συζύγου . Πολλές φορές ο Άλλος αντιπροσωπεύει τόσο τον απαγορευμένο καρπό , που είναι πάντα δελεαστικός, όσο και τη διέξοδο από τον ολέθριο γάμο. Σκοπός μας είναι η αυτοέκφραση ή η προσπάθεια να πάρουμε τον έλεγχο της ζωής μας. Όμως καραδοκούν οι περιορισμοί, που επιβάλλουν το σύγχρονο κράτος, η άκρατη λογοκρισία και μια συντηρητική , καταπιεσμένη , θρησκευόμενη κοινωνία. Ίσως κανείς να μην μπορεί να είναι κατά του έρωτα , αλλά αυτό δεν μας εμποδίζει να φλερτάρουμε με την ιδέα. Το «κατά» είναι μόνο μία λέξη από τις τόσες –όπως η λέξη «φάρμακο» , για παράδειγμα-που σημαίνουν αυτό που λένε και το αντίθετό του ταυτόχρονα. Φλερτάρει με το παράδοξο. (Όπως , ίσως, και όλοι οι ερωτευμένοι.) Το φάρμακο είναι το ίαμα, το γιατρικό, αλλά μπορεί να είναι και το φαρμάκι, το δηλητήριο.Έτσι και το «κατά». Σημαίνει να είσαι αντιμέτωπος : την επίθεση ή την εναντίωση.Σημαίνει επίσης και προς: την κατεύθυνση ή την προσέγγιση.Πράγμα που δημιουργεί πρόβλημα με μια φράση όπως «κατά πρόσωπο» , που μπορεί να είναι αδιευκρίνιστη, δίσημη-μπορεί να παίξει και στα δύο τερέν. «Κατά πρόσωπο με τον έρωτα»: θα πρέπει να γνωρίζεις τα συμφραζόμενα για να καταλάβεις τι σημαίνει… Ποιος θα μπορούσε να είναι εναντίον του έρωτα; Κανείς. Όμως όλοι ξέρουν , ο έρωτας είναι μια μυστηριώδης και ακαταμάχητη δύναμη, με απέραντη εξουσία πάνω στις σκέψεις και τις αποφάσεις της ζωής μας. Μήπως όμως υπάρχει κάτι λίγο ανησυχητικό σ΄αυτή την απόλυτη ομοιομορφία της γνώσης ; Κάθε ιδεολογία έχει τους αποστάτες της.Μόνο τον έρωτα δεν τον έχει αμφισβητήσει κανείς, πειστικά τουλάχιστον.Ανέλαβε να το κάνει η Λάρα Κίπνις στο βιβλίο της «Κατά του έρωτα» . Μια πολεμική αναπόφευκτά ακραία .Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι μόνο να ταρακουνήσει τα πράγματα και να υπονονομεύσει και να κλονίσει μερικές βεβαιότητες. Ο σύγχρονος έρωτας έχει αναπτυχθεί με τρόπο που μεγιστοποιεί την υποταγή και ελαχιστοποιεί την ελευθερία , χωρίς καμιά αντίρρηση. Ο Έρωτας τείνει να εξασθενεί όταν η επιθυμία εκπληρώνεται. Η σκληρή δουλειά θεωρείται πανάκεια για την καταπόνηση της επιθυμίας. Μήπως ζούμε με ένα ξένο ; Αλήθεια τι χρειάζονται σήμερα τόσα βιβλία αυτοβήθειας στις σχέσεις , το βιάγκρα και οι τσόντες ,για τα ζευγάρια ; Το ερώτημα είναι τι κάνει η κοινωνία με όλη αυτή την καταπίεση και όλη αυτή την προσδοκία.Σκεφτείτε τις πιθανότητες! Ο έρωτας θα μπορούσε να είναι τόπος πειρασματισμών για ευχές και δυνατότητες , ακόμη και για ουτοπικές φαντασιώσεις περί ικανοποίησης και αφθονίας .Ή θα μπορούσε να χαλιναγωγηθεί στο πλαίσιο της κοινωνικής χρησιμότητας και να διαλαλήσει την απονεκρωτική γλώσσα του εργοστασίου , που έχει κατακλύσει το οικιακό καθεστώς και κάθε καταπιεσμένη επιθυμία .Μπορεί να προσδεθεί στην υποχρεωτική μονογαμία-όχι πια ως επιθυμία αλλά ως επιβεβλημένο σύστημα συμμόρφωσης. Και μετά η μοιχεία που έρχεται και αναστατώνει τα πάντα. Η μοιχεία για τον έρωτα είναι ότι ο δοκιμαστικός σωλήνας για την επιστήμη : ένα σκεύος για πειραματισμούς. Η συζυγική εξαπάτηση στην προσωπική ζωή δεν είναι απλώς διαδεδομένη , στάζει από το ταβάνι… Οι λέξεις «αλυσίδα» ή «θηλειά» έχουν γίνει συνώνυμα των συζύγων.Το σημερινό ζευγάρι είναι ίσον φυλακή και ο ένας δεσμοφύλακας του άλλου και ο κατ΄οίκον περιορισμός είναι η βασική συνθήκη του σημερινού έρωτα. Ο έρωτας είναι μεθυστικός και παραισθησιογόνος , αλλά στο τέλος τοξικός… Η συζυγική ζωή είναι ένα άγονο τοπίο είτε ένα φορτισμένο πεδίο μάχης είτε μια εφιαλτική επανάληψη που χαρακτηρίζεται από μονοτονία , καυγάδες , σιωπή ή παράλογες εγωιστικές απαιτήσεις. Αλλά , αν η σχέση είναι, για την κοινωνία, ο πιστοποιημένος αποθηκευτικός χώρος οικειότητας, περιουσίας, παιδιών και ερωτικής επιθυμίας , τότε η μοιχεία είναι ο δημοτικός κάδος του γάμου ,για απόβλητα τοξικής δυστυχίας και προβλημάτων!! Η μοιχεία, η οπτασία της αλλαγής είναι τόσο ελκυστική όσο και τρομακτική.Αλλά, πριν σου μπουν βιαστικές ιδέες να αποκαλύψεις την αλήθεια ή να σκάψεις κάποιο τούνελ απόδρασης και να το βάλεις στα πόδια , θυμήσου πως οι ένοπλοι φρουροί-παιδιά, κοινή γνώμη, υπερεγώ- περιπολούν στα σύνορα και τα σκυλιά τους είναι ξελιγωμένα για σκάνδαλα. Ο γάμος είναι η θεμελιώδης δομή μας –« το πλήρους υποταγής , πλήρους οργάνωσης, πλήρους συγκράτησης συμβόλαιο»-που η μοιχεία νοθεύει. Σαφώς , ο φόβος είναι πώς η μοιχεία δεν θα συναινέσει να περιορίσει τη νοθευτική της δράση σε ένα μόνο σπιτικό, ο φόβος είναι πως θα βάλλει κατά κάθε μορφής σταθερότητας ,που στηρίζεται στην υπακοή στους κανόνες του γάμου και το άγχος πάλλεται μέσα στην ίδια τη σημασιολογία του εγχειρήματος. Μοιχεία: λάβετε υπόψη τα απομεινάρια των κινημάτων κοινωνικής καθαρότητας και των νόμων κατά των φυλετικών προσμείξεων, την αύρα της εμμονής με την καθαρότητα που πλανάται πάνω απ΄όλο τον κόσμο. Ας το παραδεχτούμε : η αγνότητα πάντα φλερτάρει με τη βεβήλωση. Εφόσον η μοιχεία αντιπροσωπεύει τη δυσαρέσκεια , εφόσον λειτουργεί βάσει της δυσαρέσκειας αυτής –ακόμη και με ατελείς αδιαμόρφωτους και συχνά εφήμερους τρόπους -, εφόσοιν περιέχει ένα, εν τη γενέσει του, αίτημα για « κάτι άλλο»,μήπως διαμορφώνει όπως φοβούνται , τη δυνατότητα διαφυγής και σε άλλους τομείς ; Αν η πιο απαγορευμένη πρόταση , τόσο για το σύγχρονο έρωτα όσο και για τη σύγχρονη πολιτική ζωή , είναι «Ίσως τα πράγματα μπορούσε να είναι αλλιώς», μήπως αυτό θέτει σε κίνδυνο και άλλους όρκους πίστης; Την ηθική της Σκληρής Εργασίας στα οικογενεικά μας εργοστάσια για παράδειγμα; Δούλεψε λιγότερο-διεκδίκησε περισσότερα! Να ένα έθνικό σύνθημα στο οποίο αξίζει κανείς να δηλώσει υποταγή… «Γάμα τη δουλειά»: αν οι μοιχοί υιοθετούσαν ποτέ ένα σλόγκαν μάλλον θα ήταν αυτό!! Δεν ξέρω άλλο βιβλίο που να μας μεταδίδει με τόση ζωντάνια και στοχαστική ματιά τη δυσφορία των οικιακών και ερωτικών σχέσεων. Ένα επιδέξιο κατηγορώ του συζυγικού ιδεώδους, και μαζί ένας ύμνος στην απόκλιση ,που συνιστά η μοιχεία, δοσμένα με τις κοφτερές μαχαιριές της πρόζας. Το έργο είναι ταυτοχρόνως βατό και πλούσιο σε γνώσεις .Η συγγραφέας αντλεί και διευρύνει ιδέες περί κοινωνικού ελέγχου από Ένγκελς,Μαρξ, Νίτσε, Φρόυντ, Βέμπερ, Ρέυμοντ Γουίλιαμ, Φουκώ και Άνταμ Φίλιπς. Ένα βιβλίο που κάνει τη δική μας αναγνωστική εμπειρία πιο πλούσια , ικανοποιητική και διασκεδαστική. Ένα αριστοτεχνικό βιβλίο. Πρόκειται για Αριστούργημα. Η Laura Kipnis είναι καθηγήτρια σπουδών επικοινωνίας στο Northwestern University. Ξεκίνησε κάνοντας κινηματογράφο και βίντεο αρτ, για να εξελιχθεί σε κριτικό του πολιτισμού, με αξιοσημείωτα δοκίμια για την αισθητική, τη σεξουαλική πολιτική και τα ζητήματα φύλου, δημοσιευμένα στα Slate, Harper‘s, The Nation, Bookforum, Playboy, The New York Times κ.α. Το «Sexual Paranoia Strikes Academe» συμπεριλήφθηκε στα Καλύτερα Αμερικανικά Δοκίμια του 2016 (επιμ. Jonathan Franzen). Βιβλία της είναι: Ecstasy Unlimited: On Sex, Capital, Gender, and Aesthetics (1993), Bound and Gagged: Pornography and the Politics of Fantasy in America (1996), Against Love: A Polemic (2003), The Female Thing: Dirt, Sex, Envy, Vulnerability (2006), How to Become a Scandal: Adventures in Bad Behavior (2010), Men: Notes from an Ongoing Investigation (2014), Unwanted Advances: Sexual Paranoia Comes to Campus (2017). Γράφει : Ο Κώστας Τραχανάς