Γινάτι

Σ'αυτό το μυθιστόρημα ο Καλπούζος ακολουθεί τα βήματα Εβραίων, Βλάχων, Αλβανών και Σαρακατσάνων και καταγράφει την ταραγμένη εποχή πριν από το 1922 και κατά την πρώτη δεκαετία του Μεσοπολέμου. Η πλοκή εκτυλίσσεται στα Γιάννενα, στην πόλη των θρύλων και της μυστηριακής γοητείας, όπου συμπορεύονται ή συγκρούονται διαφορετικοί κόσμοι και σμίγουν ή αποχωρίζονται τα όνειρα!

Οι λεπτές ισορροπίες που καταφέρνει να κρατήσει ο συγγραφέας καταγράφοντας την ιστορία των Αλβανών, Βλάχων και Σαρακατσάνων, είναι ένα από τα συστατικά του έργου του που με γοήτευσαν. Εγγυημένη η γραφή του, δεν υφίσταται λόγος να τη σχολιάσω αλλά θα γράψω ότι η γοητεία των Ιωαννίνων, στα οποία διαδραματίζεται η ιστορία, ξεχειλίζει από τις σελίδες του βιβλίου με τρόπο που σου γεννάει αισθήματα θαυμασμού για τον εξαιρετικό λογοτέχνη. Πρέπει και αξίζει να το διαβάσετε.

Ένα βιβλίο σίγουρα πιο αδύναμο από προηγούμενα. Το στήσιμο της υπόθεσης είναι έξυπνο, ένας νέος κάνει ένα καινούριο ξεκίνημα στα Ιωάννινα, για να ξεφύγει από τα κακεντρεχή κουτσομπολιά του χωριού του. Εκεί θα γνωρίσει πολλούς ανθρώπους που θα σημαδέψουν τη ζωή του και κυρίως τη Χαβαή, μια μουσουλμάνα που θα ερωτευθεί παράφορα. Παράλληλα, βλέπουμε όλες τις ιστορικές εξελίξεις της εποχής από το 1917 έως το 1929. Είναι αξιοθαύμαστη η ενδελεχής μελέτη που έχει κάνει ο συγγραφέας στο ιστορικό παρελθόν, προκειμένου να το αποτυπώσει σωστά στο έργο του. Για αυτό τα βιβλία του Καλπούζου είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για τον καθένα να μάθει κάτι νέο για πράγματα που δε γνώριζε. Επίσης, η γλώσσα του είναι πολύ όμορφη και ποιητική και αναδύει αισθησιασμό και ατμοσφαιρικότητα. Ωστόσο, στο συγκεκριμένο βιβλίο κάποια γεγονότα της πλοκής ήταν λίγο τραβηγμένα, υπάρχουν υπερβολικά πολλά φιλοσοφικά χωρία με τάση διδακτισμού, το τέλος είναι πολύ απότομο και σίγουρα θα μπορούσε να είναι πιο μικρό βιβλίο, καθώς από τη μέση και μετά κάπως πλατειάζει.

Κάθε φορά που διαβάζω ένα βιβλίο του Γιάννη Καλπούζου ανοίγει μπροστά μου ένας κύκλος που κατορθώνει να κλείσει μέσα του μια δυνατή ερωτική ιστορία και ένα πλούσιο σε ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία πλαίσιο που καθορίζεται απο τον τόπο και τον χρόνο της κάθε ξεχωριστής μυθιστορηματικής επιλογής του. Στο τελευταίο του Μυθιστόρημα λοιπόν ο Γιάννης Καλπούζος ενώνει δυο ανθρώπους με ξεχωριστά βιώματα, με ξεχωριστές θρησκείες, με ξεχωριστές αντιλήψεις. Μοναδικό κοινό χαρακτηριστικό το Γινάτι εκείνο το χαρακτηριστικό της Ψυχής που ξυπνάει τον εγωισμό και διεγείρει την αλαζονεία. Εκείνο το χαρακτηριστικό που ορίζει ανεξίτηλα τις πράξεις και καθορίζει βίαια της εξελίξεις στις ζωές των ανθρώπων. Ο συγγραφέας πλάθει ξεχωριστούς χαρακτήρες και ταυτόχρονα κατορθώνει να δώσει χρώμα και πνοή σε μια ολόκληρη εποχή. Πρωταγωνιστές και κομπάρσοι δίνουν υπόσταση στην ίδια την ελλειμματική ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Αυτήν που άγεται και φέρεται από τα εγωιστικά προσωπικά θέλω. Τις προσωπικές ίριδες και τις κατευθυνόμενες αποκλειστικά από εγωπάθεια προσωπικές αντιλήψεις. Ο Δεκαεπτάχρονος Ζώτος αναγκάζεται να αφήσει το σπίτι του στο χωριό ύστερα από ένα διπλό φονικό και τον φόβο της αντεκδίκησης. Μια υποψία, μια φήμη, λαμπαδιάζει μέσα του το Γινάτι. Χαρακώνει την ψυχή του. Με συναισθήματα ανάκατα, σκοτεινά προσπαθεί να παλέψει με τα φαντάσματα της ψυχής του. Θάνατος, πόνος, θυμός, θλίψη, ντροπή, ταπείνωση. Και είναι μπροστά πια στο γέννημα μιας βεντέτας. Πρέπει όμως να ισορροπήσει και να βρει τα πατήματα του στα Ιωάννινα πια. Εκεί έρχεται αντιμέτωπος με την ανέχεια και την αναζήτηση εργασίας που είναι πάρα πολύ δύσκολη εκείνη την εποχή. Θα βρεθεί όμως μπροστά στον Μελίγλωσσο Σιορ Δονάτο, τον αινιγματικό βαρκάρη που θα τον προστατεύσει, θα τον βοηθήσει αλλά κυρίως θα προσπαθήσει να μερώσει την οργή που εξουσιάζει την ψυχή του Ζώτου. Όταν ο Ζώτος γνωρίσει την Χαβαή θα την ερωτευθεί παράφορα. Η Οργή του θα μαλακώσει, το βλέμμα του θα γαληνέψει. Η Χαβαή είναι Μουσουλμάνα. Χήρεψε νωρίς και ζει με την μητέρα της την θεία της και τον θείο της που προσπαθούν να την ξαναπαντρέψουν. Οι δύο νέοι θα συναντήσουν πολλά εμπόδια. Και θρησκευτικά και κοινωνικά. Ένας έρωτας θα γεννηθεί, αβίωτος και καταπιεσμένος στις νόρμες της κοινωνίας. Οι δύο νέοι όμως θα κάνουν το κάθε τι για να μπορέσουν να ζήσουν με δύναμη τον έρωτα τους. Να ζήσουν με πάθος και ορμή το κάθε συγκλονιστικό συναίσθημα που αναβλύζει μέσα από την ψυχή τους. Δίπλα τους συνοδοιπόροι στο ταξίδι της Ιστορίας και του έρωτα, χαρακτήρες που σημαδεύουν το μυθιστόρημα καίρια και καθοριστικά. Ο Κομπογιαννίτης γιατρός Μαργάζης. που εκμεταλλεύεται την ανάγκη και την λαχτάρα κάποιων ανθρώπων για ένα παιδί. Ο ρασοφόρος Παπα-Λέρας. Παπάς ή διάβολος. Πουλάει εκδουλεύσεις γνωρίζοντας πράγματα και γεγονότα. Παίζοντας στα δάκτυλα την νοοτροπία των ανθρώπων. Η Σαραλίν μια γοητευτική γυναίκα-αράχνη που θα μπλέξει στον ιστό της καθοριστικά τις εξελίξεις της ιστορίας. Ο Σοφός της Λίμνης που θα μας μαγέψει με την σοφία των λόγων του. Θα μας μεταγγίσει την ουσία και την αξία της αληθινής ζωής και θα μας διδάξει μέσα από το δικό του μοναδικό ταξίδι της εξιλέωσης και της αναζήτησης της συγχώρεσης. Με την μαγική του πένα ο συγγραφέας που τρυπάει σαν νυστέρι εισχωρεί στο θυμικό των ηρώων και αναλύει με τον δικό του τρόπο τις αιτίες που δυναμιτίζουν τις πράξεις των ανθρώπων, είτε θετικά, είτε αρνητικά. Επανειλημμένη οργή, υπερβολική ζήλια. Στενόμυαλες και μονοδιάστατες αντιδράσεις. Εκδίκηση, εγωισμός, αλαζονεία, κακοδαιμονία. Αλλά και πείσμα και εμμονή στην επίτευξη στόχων. Στο ξεπέρασμα εμποδίων ακόμα και αξεπέραστων φαινομενικά καταστάσεων. Ο συγγραφέας παίζει με την λέξη Γινάτι αλλάζοντας συνέχεια τον σκοπό, τον ορισμό και την κατεύθυνση της σημασίας των λέξεων και των πράξεων. Άλλοτε είναι το πείσμα το ηρωικό. Άλλοτε το πείσμα το εγωιστικό. Άλλοτε το πεισματικό φιλότιμο και άλλοτε η πεισματική προσκόλληση σε μια αλήθεια που πιστεύουμε κάτω από ένα λανθασμένο πρίσμα. Το Γινάτι του Έρωτα και της Ζήλιας που σκοτεινιάζει το μυαλό και την λογική. Υπάρχει όμως και το Θρησκευτικό Γινάτι, το πολιτικό, το Εθνικό. Αυτό που μπαίνει πάντα ανάμεσα στις σχέσεις των ανθρώπων που προέρχονται από έναν άλλον λαό, από μια άλλη θρησκεία ή απλά προέρχονται από μια άλλη πηγή αντίληψης. Μέσα απο το κείμενο του τελικά ο συγγραφέας κατορθώνει να μεταστρέψει και να λυτρώσει τους εγωιστές ήρωες του. Να βγάλει στην επιφάνεια όχι μόνο τον αρνητικό εγωισμό αλλά και το θετικό πείσμα. Αυτό που δεν μας αφήνει να παρατήσουμε τα όνειρα μας και τους στόχους μας. Με έναν δικό του μοναδικό τρόπο: Προβληματίζει, αφυπνίζει. Κεντρίζει την Ιστορική μνήμη. Ξεσηκώνει το συναίσθημα και αντιπαλεύει την λογική. Ένα μυθιστόρημα γεμάτο και ουσιώδες. Ένα μυθιστόρημα που σε αρπάζει και σε βάζει σε μια μηχανή του χρόνου να περπατήσεις και εσύ στα σοκάκια των Ιωαννίνων και να βιώσεις τις ιστορική πραγματικότητα της πόλης και την συγκεκριμένη νοοτροπία των κατοίκων της. Μας παρουσιάζει Ιστορικά γεγονότα γνωστά και λιγότερο γνωστά. Την Ιταλική κατοχή των Ιωαννίνων. Το Βλάχικο ζήτημα. Τους Παραχαράκτες της Ιστορίας που από αμορφωσιά ή από συμφέρον πάντα προσπαθούσαν να αλλάξουν την ιστορική αλήθεια αυτής της χώρας. Το ζήτημα της Βορείου Ηπείρου. Και όλα αυτά δια μέσου ενός εκπληκτικού γλωσσικού πλουραλισμού. Με έναν θησαυρό εικόνων και λέξεων μας οδηγεί στην καρδιά της ιστορικής εποχής που διέπει το μυθιστόρημα του. Λαογραφικά στοιχεία, έθιμα, νοοτροπίες του τόπου δοσμένα γλαφυρά και καθοριστικά ειπωμένα. Η τοπική διάλεκτος, η ντοπιολαλιά των κατοίκων αναμεμειγμένη με τις υπόλοιπες φυλές που κατοικούσαν στα Ιωάννινα. Δημιουργεί με την γλώσσα και τα ιδιώματα έναν καταπληκτικό αντίγραφο της εποχής εκείνης και μας το παρουσιάζει. Κοινωνικά φαινόμενα όπως η ληστοκρατία, αλλά και η συνύπαρξη Χριστιανών και μουσουλμάνων. Και άλλα πολλά γεγονότα που συναρπάζουν, αλλά και κουμπώνουν αρμονικά με την πορεία της μυθιστορηματικής πλοκής. Θα μπορούσα να σας μιλάω για ώρα για αυτό το βιβλίο. Ξεπετάγονται μέσα από το μυαλό μου διαρκώς οι εικόνες που με γέμισαν, αλλά και τα συναισθήματα που γεννήθηκαν μέσα μου. Όμως είναι ένα βιβλίο που θα πρέπει ο κάθε αναγνώστης να το γευθεί και να το απολαύσει με τον δικό του τρόπο και τον δικό του συναισθηματικό ρυθμό. Να νιώσει τον δυνατό Έρωτα, να βιώσει το πεισματικό Γινάτι και να γνωρίσει τον Εσωτερικό Πόλεμο των ηρώων πριν αυτοί φτάσουν στην Κάθαρση και την Εξιλέωση που θα αναζητήσουν με πείσμα και αγωνία μέσα από την πορεία της ζωής τους.

Η περιήγηση μεσα από τις σελίδες του είναι ένας πολύ όμορφος τρόπος για να δεις μια πόλη σαν τα Ιωάννινα σε άλλες εποχές.