Οι φυγόκεντρες τάσεις, η κλίση προς τον εθνικό απομονωτισμό, η έλλειψη αλληλεγγύης σε κομβικά ζητήματα και η ενίσχυση λαϊκιστικών δυνάμεων δημιουργούν νέα δεδομένα. Η πολιτική και οικονομική απόκλιση μεταξύ των κρατών μελών αλλά και σε επίπεδο κοινωνιών (με υπαρκτό τον κίνδυνο επικράτησης εθνικών στερεοτύπων) κλονίζει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, τουλάχιστον στη μορφή που το γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια.
Παρά τη θεσμική εμβάθυνση που επιτεύχθηκε θεωρητικά με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, πολλές αποφάσεις εξακολουθούν να λαμβάνονται σε κλειστά μπλοκ, ενώ η "φωνή" των Ευρωπαίων πολιτών φαίνεται να εξαντλείται στο συχνά πολυδιασπασμένο Ευρωκοινοβούλιο.
